Kompostowanie

   Czarne złoto ogrodników, bo tak nazywany jest kompost, to jeden z najlepszych nawozów organicznych, który znany jest od co najmniej XVI w. W krajach europejskich uzyskiwanie
i używanie go jest popularną praktyką, w Polsce nieco zapomnianą, ale powracającą. Popularyzacja tego trendu jest w pełni uzasadniona.

   Jest to przede wszystkim naturalny i ekologiczny sposób na pozyskanie bardzo cennego nawozu. Przetwarza się go dość łatwo i przy stosunkowo małym nakładzie finansowym. Kompost powstaje w procesie częściowego tlenowego rozkładu materii organicznej przez mikroorganizmy. Podczas kompostowania zachodzą dwa równoległe procesy biochemiczne: mineralizacja i humifikacja.  Jego efektem jest nawóz uniwersalny, bogaty w składniki, zarówno makro- jak i mikroelementy, które są łatwo przyswajalne dla roślin.  Poprawia parametry i strukturę gleby, korzystnie wpływa na jej stosunki wodno-powietrzne oraz przyśpiesza produkcję próchnicy. Skutkiem tego jest zapewnienie optymalnych warunków uprawnych i umożliwienie roślinom zdrowego rozwoju.  Kompost jest przy tym w pełni bezpieczny dla gleby i przyjazny dla środowiska. Ogranicza ryzyko przenawożenia,  jest nawozem wolnodziałającym i lekkim. Można go stosować praktycznie bez ograniczeń.  To  również ekologiczna forma recyklingu. Odpadki z resztek roślinnych oraz innych materiałów organicznych są w gospodarstwach domowych wytwarzane przez cały rok. Produkcja kompostu pozwala na ich ponowne, efektywne wykorzystanie. Dzięki temu ogranicza się towarzyszące transportowi i przetwarzaniu odpadów – spalanie paliw, zużycie wody, prądu,
a także wydzielanie zanieczyszczeń do środowiska.

   W procesie kompostowania istotną rolę odgrywają: stopień rozdrobnienia materiału, odpowiednia proporcja pomiędzy węglem a azotem, odpowiednia wilgotność kompostu, dostępność tlenu, obecność mikroorganizmów i dżdżownic. Optymalne środowisko umożliwia organizmom kompostującym najlepszy rozwój. Aby wyżywić najbardziej aktywne mikroby,
w skład materii poddanej kompostowaniu muszą wchodzić: węgiel, azot, tlen z powietrza oraz woda. Najszybsze kompostowanie ma miejsce w przypadku, gdy stosunek masy węgla do azotu wynosi 25:1 do 30:1.

   Do kompostowania nadaje się większość odpadków materiałów organicznych z domu
i ogrodu. Można je podzielić na takie o dużej zawartości węgla: słoma, opadłe liście, kora, trociny, cienkie gałęzie (długość 10-20 cm), rozdrobnione grubsze gałęzie, niezadrukowany papier, popiół drzewny, a także o dużej zawartości azotu: zielona biomasa świeża lub zwiędła, np. siano, skoszona trawa, wodorosty, mielona kawa (po zaparzeniu), resztki roślin ozdobnych resztki owoców i warzyw (bez objawów chorób), pędy bylin i chwastów. Nie należy wrzucać części roślin ani owoców i warzyw z wyraźnymi objawami chorób, skórek owoców cytrusowych (obniżają aktywność mikroorganizmów w glebie), chwastów (z wytworzonymi nasionami), kłączy perzu, nierozdrobnionych gałęzi,  nabiału, kości, mięsa (rozkładają się w wyższych temperaturach), zadrukowanego papieru, szkła, kamieni, popiołu z innych materiałów niż drewno.

   Kompostownik powinien być zlokalizowany w miejscu lekko zacienionym i osłoniętym od wiatru, co ograniczy parowanie wody i wysychanie kompostu. Stanowisko w pełnym cieniu może utrudniać odpowiednie nagrzewanie się materii organicznej, przez co może spowolnić proces kompostowania lub doprowadzić do gnicia. Kompostownik należy ustawić bezpośrednio na podłożu (nie powinien mieć dna), aby nadmiar wody mógł wsiąkać w ziemię, a także żeby mikroorganizmy miały do niego łatwy dostęp. Najlepiej aby podłoże było lekkie
i przepuszczalne.

    Kompost można układać w pryzmie, w drewnianym kompostowniku (który można wykonać także własnoręcznie) lub w zamkniętym plastikowym pojemniku – termokompostowniku. Dzięki zamkniętej formie zapewnia on stabilną wilgotność, a powietrze dochodzi do materii poprzez otwory w ściankach. Plastikowe ścianki podczas słonecznej pogody nagrzewają się przyspieszając proces kompostowania.

   Kompost kładziemy warstwowo. Należy pamiętać, że kolejne warstwy kompostu muszą być rozluźnione i cienkie (do 20 cm.) Materiały suche powinno się mieszać z wilgotnymi, a zielone ze zdrewniałymi. Każdą warstwę przesypuje się warstwą ziemi ogrodowej lub dojrzałym już kompostem. Aby możliwe było osiągnięcie odpowiedniej temperatury, pryzma powinna mieć objętość nie mniejszą niż 1-2m³. Zwykle na wyprodukowanie w pełni „przerobionego” nawozu potrzeba 10-18 miesięcy. W tym czasie należy regularnie wykonywać zabiegi, które mają na celu poprawienie jego parametrów. Pryzmy należy stale, co kilka tygodni nakłuwać widłami, przekładać warstwy i jeśli to konieczne (na przykład w czasie suszy i upału) podlewać. Zimą, jeżeli nie posiadamy kompostownika, musimy okryć pryzmę materiałem izolacyjnym. Kompost jest gotowy, gdy wszystkie składniki ulegną rozkładowi i przekształcą się w brązową, sypką lub grudkowatą masę o zapachu ziemi. Wbrew niektórym opiniom nie jest to zapach nieprzyjemny, a przypominający leśną ściółkę.

   Aby przyspieszyć procesy rozkładowe i skrócić czas potrzebny na uzyskanie nawozu, możemy nasączyć naszą pryzmę roztworem z  dojrzałego kompostu, wody i nawozu azotowego, dodawać preparaty z ziół takich jak krwawnik pospolity, rumianek pospolity, pokrzywa lub po prostu przenosić do pryzmy dżdżownice zebrane w ogrodzie. Na rynku istnieją także specjalne gotowe biopreparaty, zawierające odpowiednie bakterie i enzymy, skracające proces kompostowania nawet do trzech miesięcy. Mogą być także skuteczne przy materiałach trudnych do przekompostowania, jak np. gałęzie, papier, wióry.